ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΤΟ ΤΖΑΚΙ
Για να ανάψει η φωτιά στην εστία του τζακιού χρειάζονται τρεις παράγοντες: το καύσιμο (π.χ. ξύλο), ο αέρας καύσης (για το οξυγόνο που περιέχει) και μια θερμοκρασία πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο που διαφέρει για το κάθε καύσιμο και η οποία ονομάζεται θερμοκρασία καύσης.
Με το άναμμα, λοιπόν, της φωτιάς ο αέρας που την περιβάλλει θερμαίνεται και διαστέλλεται, γίνεται επομένως ελαφρύτερος (μικρότερη πυκνότητα) και κινείται σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής προς τα πάνω, δηλαδή προς την καπνοδόχο, παρασύροντας μαζί του και τα αέρια προϊόντα της καύσης. Καθώς ο αέρας κινείται ανοδικά αφήνει πίσω του κενό, το οποίο έρχεται να καλύψει ο αέρας του χώρου στον οποίο βρίσκεται το τζάκι για να θερμανθεί κι αυτός, και με τη σειρά του να κινηθεί προς την καπνοδόχο.
Για να μπορέσει, όμως, ο θερμός αέρας να συνεχίσει την ανοδική του πορεία στην καπνοδόχο μέχρι το ανώτερο σημείο της, έτσι ώστε να απομακρύνει στον εξωτερικό χώρο τα καπναέρια, θα πρέπει να υπάρχει μια διαφορά πίεσης μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού χώρου.
Η διαφορά αυτή πίεσης (ονομάζεται ελκυσμός ή «τράβηγμα» της καπνοδόχου) αντιστοιχεί με τη διαφορά βάρους ανάμεσα στη στήλη του θερμού αέρα που υπάρχει μέσα στην καπνοδόχο και σε μια δεύτερη υποθετική στήλη ψυχρότερου εξωτερικού αέρα που έχει τις ίδιες διαστάσεις με την πρώτη.
Αν τις δύο αυτές στήλες μπορούσε να τις φανταστεί κανείς σαν τα δύο σκέλη ενός σωλήνα σχήματος U, θα αντιλαμβανόταν ότι μόνο αν η στήλη εξωτερικού αέρα ήταν βαρύτερη θα μπορούσε να ωθήσει τη στήλη του αέρα της καμινάδας προς τα πάνω.
Χρειάζεται, επομένως, ειδικά στις συμβατικές ανοιχτές εστίες, να γίνουν περίπλοκοι υπολογισμοί που θα λαμβάνουν υπόψη μια πληθώρα παραμέτρων, καθώς και ένας πολύ καλός σχεδιασμός, ώστε να διασφαλιστεί ότι θα υπάρχει σε διάφορες συνθήκες η απαιτούμενη ελάχιστη διαφορά πίεσης για να ωθήσει τα αέρια προϊόντα της καύσης στον εξωτερικό χώρο. Επιπλέον χρειάζεται και μεγάλη κατασκευαστική εμπειρία για να έχει, τελικά, ένα συμβατικό τζάκι καλό «τράβηγμα».
Γενικά, η επιζητούμενη διαφορά πίεσης γίνεται μεγαλύτερη και το «τράβηγμα του τζακιού» γίνεται καλύτερο :
Όσο η διαφορά θερμοκρασίας των αερίων στην καπνοδόχο και του εξωτερικού αέρα είναι μεγαλύτερη. Γι’ αυτό και όλοι οι ειδικοί συνιστούν καλή μόνωση της καπνοδόχου, ειδικά όταν βρίσκεται σε εξωτερικό τοίχο, ώστε να μην ψύχονται γρήγορα τα καπναέρια.
Όσο μεγαλύτερο είναι το ύψος της καπνοδόχου, αφού έτσι αυξάνει η πιθανότητα η στήλη του θερμού αέρα να είναι ελαφρύτερη από εκείνη του εξωτερικού αέρα.
Όταν η εσωτερική επιφάνεια της καπνοδόχου έχει κατάλληλου σχήματος διατομή (κατά προτίμηση κυκλική), λεία και καθαρή, ώστε να μειώνονται οι τριβές κατά την κίνηση των καπναερίων, οι οποίες όταν είναι μεγάλες απαιτούν πρόσθετη διαφορά πίεσης για να διατηρηθεί η κίνησή τους.
Σε περιπτώσεις που ο ελκυσμός για διάφορους λόγους δεν επαρκεί για την απαγωγή των καπναερίων υπάρχει και η δυνατότητα εγκατάστασης κατάλληλου ανεμιστήρα (μυζητήρα).
Η διαφορά πίεσης (ελκυσμός ή «τράβηγμα» της καπνοδόχου) όταν για διάφορους λόγους μηδενιστεί ή γίνει αρνητική (π.χ. κοντά στο τζάκι λειτουργεί εξαεριστήρας που δημιουργεί υποπίεση στο χώρο, δεν υπάρχει επάρκεια αέρα καύσης κλπ.) έχει ως αποτέλεσμα τα καπναέρια να μην μπορούν να φύγουν από την καπνοδόχο και στην περίπτωση ανοιχτής εστίας να επιστρέφουν στο χώρο όπου βρίσκεται το τζάκι.
Με τον ελκυσμό, λοιπόν, δημιουργείται μια διαρκής κίνηση αέρα καύσης προς την εστία ώστε να συντηρείται η φωτιά και εξασφαλίζεται η απαγωγή των καπναερίων στον εξωτερικό χώρο. 'Έτσι σε κανονική λειτουργία του τζακιού ο αέρας του χώρου ανανεώνεται συνεχώς και καθώς υπάρχει και εισαγωγή εξωτερικού αέρα μπορεί να διατηρείται καθαρός.